کارتن دایکات چیست؟

اینکه چرا نام یک مدل کارتن به نام کارتن دایکات مشهور شده‌است، به دلیل آن است که به کمک دستگاه دایکات فرآیند تولید این کارتن انجام می‌شود. کلمه دایکات در لغت به معنی برش و قالب است اما معنای اصطلاحی این عبارت اشاره به قالب‌زنی به کمک تیغ و خط‌کش است. قدمت استفاده از فناوری دایکات به حدود 100 سال پیش برمی‌گردد و نخستین بار در صنایع کفش مورد استفاده قرار گرفته‌است. رفته رفته به دلیل سرعت عمل بالا و در عین حال دقت و کارآمدی مناسبی که این روش به ارمغان ‌آورد،‌ سایر صنایع از جمله صنایع بسته‌بندی نیز به استفاده از آن روی آوردند.

عبارت کارتن دایکات به نوعی کارتن اطلاق می‌شود که به کمک دستگاه دایکات و در اشکال دقیق که از قبل طراحی شده است در تیراژ بالا و در عین حال کاملا مشابه و یکدست تولید می‌شود. این فرآیند تولید بی‌نیاز از دخالت قیچی و شابلون است.

در این روش ابتدا نیاز به یک قالب متناسب با کاربری مورد نظر وجود دارد. این قالب به کمک ابزار مخصوص از جمله تیغه، خط‌کش و …در واحد قالبسازی طراحی و آماده می‌شود. در مرحله بعد قالب آماده شده را در دستگاه دایکات قرار داده و ورق‌ها و کارتن‌ها را به عنوان ورودی در این قالب‌ها قرار می‌دهند. سپس این دستگاه در یک فرآیند خاص کارتن‌های ورودی را به شکل قالب مورد نظر در می‌آورد. نکته مهم و اساسی در خصوص فرآیند تولید آن است که کارها به صورت خودکار و اتوماتیک انجام می‌شود و فقط در بخش انتهایی کار عملیات پوشال‌برداری باید انجام شود. چراکه در فرآیند تولید امکان دارد بخش‌هایی از کارتن ورودی به عنوان ضایعات یا قسمت های اضافه خارج شوند که به حذف این ضایعات عملیات پوشال‌برداری گفته می‌شود.

روش دایکات به دلیل اینکه قابلیت طراحی مورد نظر را به تولید کننده می‌دهد، کاملا کاربرپسند است و طبق خواست و نظر تولیدکننده در هر شکل و اندازه‌ای می‌توان از آن استفاده نمود تا در نهایت محصول نهایی را به بهترین شکل در آن جای داد. فرآیند تولید کارتن دایکات به دلیل نوع دستگاه‌های تولیدکننده در زمان کمتری انجام می‌شود و به این ترتیب سرعت کار بالا می‌رود.

یکی از دستگاه‌هایی که برای تولید کارتن دایکات استفاده می‌شود، دستگاه دایکات پینگ‌پونگ است که به دلیل ساختار آن که نیاز به دو اپراتور برای انجام کار به صورت گروهی دارد و همچنین شکل ظاهری آن که شبیه میزپینگ پونگ است، به دستگاه دایکاتی پینگ‌پونگی مشهور شده‌است. برای کار با این دستگاه ابتدا باید قالب مورد نظر را در آن قرار داد. دستگاه دارای دو سیلندر استیل و غلطک تفلون است که همراه با تسمه‌های برزنتی،‌ وظیفه انتقال نیروی گیربکس را به عهده دارد. وقتی قالب به دستگاه داده می‌شود، قالب به زیر غلطک ورودی جابجا می‌شود و مقوای ورودی به کمک غلطک استیل با فشاری مشخص بر روی قالب قرار داده می‌شود و به شکل کارتن مورد نظر تولید‌کننده درمی‌آید. یک نکته مهم در خصوص این دستگاه آن است که اپراتور در هنگام کار با این دستگاه از محل اعمال فشار به مقوا دور است و لذا خطر کمتری آن را تهدید می‌کند و احتمال بروز خطای انسانی در آن کم است.

از جمله ویژگی‌های این دستگاه دقت بالایی است که در فرآیند تولید کارهای لمینتی دارد. دلیل نام‌گذاری این دستگاه آن است که در هنگام قرار گرفتن مقوا در آن دستگاه مانند آرواره‌های فک آن را برش می‌دهد و به همین دلیل به آن دایکات فکی گفته می‌شود. پس از قراردادن قالب در دستگاه، با اعمال فشار معینی به مقوا،‌ آن را به شکل قالب در می‌آورد و محصول نهایی را فرم‌دهی می‌کند. مزیت این دستگاه در مقابل دستگاه پینگ‌پنگی آن است که نیاز به یک اپراتور دارد و سرعت کار آن نیز نسبتا بالاتر است. در مقابل باید به این نکته نیز اشاره کرد که این دستگاه نسبت به دستگاه پینگ‌پنگی دارای ابعاد بزرگتری است و فضای بیشتری را اشغال می‌کند. در این دستگاه قالب به وسیله اهرم‌های نگهدارنده و یا پیچ به دستگاه متصل می‌شود اما در دایکات پینگ‌پنگی، قالب را صرفا روی نقاله‌های موجود در دستگاه قرار می‌دهند و به وسیله فشار وارده آن را کنترل می‌کنند.

یکی دیگر از دستگاه‌های تولید کارتن دایکات، دستگاه دایکات روتاری است. این دستگاه به دلیل آنکه دارای یک سیلندر با وزن بسیار بالا است، برای برش ورقه‌های سخت و حتی فلزات نیز بکار می‌رود. از جمله مزیت‌های این دستگاه آن است که هم برای کار روی ورقه‌های تخت مناسب است و هم می‌تواند روی اشکال استوانه‌ای کار کند. نکته مهم در خصوص این دستگاه آن است که برای تولید کارتن‌هایی از آن استفاده می‌شود که با هیچ دستگاه دیگری نمی‌توان آن را تولید نمود. همچنین این دستگاه کمترین ضایعات را نیز تولید می‌کند و از این نظر نسبت به سایر دستگاه‌ها برتری به خصوصی دارد. در موارد که تیغه برش نباید سطح محصول را لمس کند، استفاده از دستگاه دایکات روتاری بهترین گزینه است.

بسیاری از محصولات به ویژه محصولات میوه و تره‌بار از جمله موز، توت‌فرنگی، گوجه و برخی صیفی‌جات در این کارتن‌ها بسته‌بندی می‌شوند. برخی از مهم‌ترین کارتن‌های دایکات موجود در بازار عبارتند از:

• کارتن سوراخ‌دار: برای انواع میوه‌، تره‌بار و لبنیات کاربرد دارد.
• کارتن تک درب: کارتن‌هایی که محتوای داخل آن قابل رویت است.
• کارتن بدون درب: به عنوان مثال برای لوازم آشپزخانه بزرگ مانند یخچال و فریزر استفاده می‌شود.
• کارتن دایکات تلسکوپی: کارتن‌هایی که در بازار به عنوان کارتن موز مشهور هستند.